Najtrudniejsze zadania maturalne z historii! Okropne, super trudne, czy po prostu źle skonstruowane? Wina układających, czy zdających? Punkt widzenia zależy najczęściej od punktu siedzenia a na maturze ten frazes uwidacznia się szczególnie.  Już za chwilę, zarówno zdający, jak i sprawdzający przekonają się, które zadania maturalne w ostatnich pięciu latach stały się największym koszmarem abiturientów – historyków. Grozo historyczna przybądź!

Trochę metodologii na początek

Przejrzałem wyniki matur z lat 2015 – 2018, a więc z okresu, kiedy obowiązuje aktualna formuła egzaminu maturalnego. Przypomnę („Repetitio est …”), że w obecnym kształcie formularz maturalny składa się z zadań o charakterze testowym, za które można otrzymać 38 pkt (76%) i rozprawki, punktowanej na 12 pkt (24%). Co roku Centralna Komisja Egzaminacyjna publikuje na swojej stronie sprawozdanie, zawierające szczegółową analizę wyników, jakie uzyskali zdający. Sprawozdania te stanową kompendium wiedzy statystycznej wszelakiej, bardziej (nauczycielowi) lub mniej (maturzyście) przydatnej i na podstawie tych sprawozdań powstał właśnie poniższy – niechlubny ranking.

Ranking!

Matura 2015. Zadanie  nr 15.1 – 15% poprawnych odpowiedzi

Jest to jedno z tych pytań, w których tekst i „obrazek” zajmują tylko dużo miejsca i nie przynoszą żadnej pomocy, jeśli nie dysponuje się wyuczoną wiedzą. Odpowiedź jest krótka i banalnie prosta: „Akt 5 listopada”, a wskazówki w zadaniu, to moim zdaniem przede wszystkim data wskazująca na okres I wojny światowej i czas wydania tegoż dokumentu. Resztę – „Akt 5 listopada” – trzeba było wyuczyć się i pamiętać.

Matura 2017. Zadanie nr  9 – 15% poprawnych odpowiedzi

Tym razem pytanie ze średniowiecza i to typu „wszystko albo nic” (3 elementy – 1 pkt, jeden błąd i tracisz wszystko). To pierwsza rzecz, która tłumaczy obecność tego zadania w naszym rankingu. Po drugie – mapa, a z mapą uczniowie mają zazwyczaj większe problemy niż z datami. W przypadku pytania pierwszego wystarczy ogólna wiedza w jaki sposób na mapach (wszystkich) rozróżnia się tereny zależne (lenne) od tych bezpośrednio przynależnych (patrz: strzałki niebieskie). W drugim pytaniu na mapie zaznaczono wszystkie kluczowe bitwy wojny trzynastoletniej, obecne w większości podręczników (Chojnie, Święcino, Zalew Wiślany) i w zasadzie wystarczyło skojarzyć daty z mapy z datą trwania wojny 1454 – 1466 lub z II pokojem toruńskim (1466) (patrz: strzałki czerwone). 3 pytanie jest stricte geograficzne: trzeba znać położenie Warmii (patrz: zielona strzałka)

Matura 2018. Zadanie nr 3.2 – 15% poprawnych odpowiedzi

W kontekście zadania poprzedniego obecność tego pytania w naszym rankingu mnie nie dziwi. Kolejne „wszystko albo nic”. By poprawnie odpowiedzieć na pytania w tabelce trzeba po prostu szczegółowo znać skład i kompetencje kolegium urzędniczego w starożytnym Rzymie. Dla przykładu: wiedza o zakresie władzy cenzora (sporządzanie list senatorów) jest kluczowa, a podpowiedź ze źródła jest nieznaczna:

Dowiadujemy się więc z niego tylko, że na liście „niższych urzędów” nie ma cenzora. Podobnie konieczna jest wiedza na temat zakresu kompetencji pretora i edyla. No i mamy wyjaśnienie: szczegółowy zakres wiedzy to konieczność, bez której ciężko poprawnie odpowiedzieć – kierując się np. intuicją – na wszystkie trzy pytania i tym samym otrzymać pożądany – jeden – punkt.

Matura 2018. Zadanie nr  9.2- 14% poprawnych odpowiedzi

 Tym razem pytanie z Nowożytności (XVI wiek, ustrój, Rzeczpospolita).

Jan Zamoyski zachwala „elekcję viritim” i bez podania definicji nic nie zwojujemy (prawo wyboru króla posiada CAŁA szlachta). Zrozum, zakuj, pamiętaj. 

Matura 2016. Zadanie nr 9.2- 12% poprawnych odpowiedzi

Nowożytność (Rzeczpospolita, XVII wiek, polityka wewnętrzna, ustrój) reprezentuje lidera rankingu pięcioletniego 🙂 Aż trudno uwierzyć! Test zawiera wszystkie potrzebne informacje: informację o buncie, datę, postać króla Jana Kazimierza … Potrzebna jest tylko znajomość nazwy tego wydarzenia: „rokosz Lubomirskiego”, a to okazało się zbyt trudne dla blisko 90% zdających w roku 2016. 

Wnioski

Wniosek generalnie jest jedyny: problemy pojawiają się w momencie kiedy do poprawnej odpowiedzi na postawione pytanie potrzebna jest CZYSTA wiedza faktograficzna (pojęciowa, kartograficzna). Warto zauważyć, że 2/5 tych zadań to pytania, które nazywam „wszystko albo nic”, a więc takie, w których by otrzymać JEDEN punkt konieczne jest odpowiedzieć poprawnie na wszystkie elementy (najczęściej trzy). Od siebie dodam, że jestem wrogo nastawiony do tego typu zadań, w moim odczuciu skutecznie zaciemniają one faktyczny obraz wiedzy ucznia i spłaszczają różnice stanu wiedzy pomiędzy piszącymi maturę. Analizując od lat arkusze maturalne często nie mogę oprzeć się wrażeniu, że rozbudowana forma pytań jest często tylko sprytną (atrakcyjną wizualnie) przykrywką do zadania prostych pytań faktograficznych. Równie dobrze można by to zrobić pytaniem typu wielokrotnego wyboru („a-b-c”) lub krótkim pytaniem otwartym. No ale państwo polskie stać na drukowanie wielostronicowych arkuszy, w których często jedno pytanie zajmuje stronę formatu A-4. To, że szkół raczej nie stać na kserowanie tysięcy sztuk tego typu zadań, by nauczyciel historii mógł ćwiczyć je z uczniami, nikogo raczej nie obchodzi. Bizantyjska w formie matura zaspokaja bowiem potrzeby wielu osób nad Wisła, od wieków hołdujących postawie „Zastaw się ale postaw się” i Barejowskiemu przekonaniu, że „Prawdziwe pieniądze zarabia się tylko na drogich, słomianych inwestycjach”. A że wyniki matury z historii spadły już poniżej 40% i jak widać powyżej, części zadań poniżej 20% – kto by się – z projektantów matur i decydentów – tym przejmował. Poziom nauczania przecież spada, a poziom zadań rośnie. Przynajmniej ten ton samozadowolenia i samouwielbienia wyczytać można z corocznych sprawozdań maturalnych. 

Pozdrawiam
Rafał Wójcik
Pan Tikczer

Wszystkie zadania pochodzą z arkuszy maturalnych, dostępnych na www.cke.edu.pl