Cukier to biała śmierć i wie o tym każdy, również ci którzy ten cukier namiętnie pochłaniają. „Zły” cukier może jednak okazać się przydatnym w sytuacji wymagającej od nas dużego wysiłku umysłowego. Jest bowiem … paliwem mózgu. Artykuł, po którym (nie) zostanę wrogiem wszystkim dietetyków, a na końcu dokonam kilku wolt antycukrowych.
Ciasteczka i rzodkiewki
W słynnym eksperymencie przeprowadzonym pod kierunkiem Roy’a Baumeistera naukowcy postawili przed uczestnikami eksperymentu czekoladowe ciasteczka i miskę rzodkiewek. Połowa uczestników ekesperymentu miała zjeść ciasteczka, druga natomiast mia podjadać rzodkiewki i ignorować ciasteczka. Następnie uczestnicy eksperymentu rozwiązywali zadania, które było zaprojektowane tak, żeby nie można go było rozwiązać 🙂 Okazało się, że osoby, którym zakazano jeść ciasteczka potrafiły pracować nad rozwiązaniem problemu średnio o 8 minut krócej od osób, którym pozwolono na jedzenie ciastek. Zdaniem Baumeistera u tych pierwszych zasoby woli zostały uszczuplone w czasie, kiedy walczyły z pokusą sięgnięcia po ciasteczka. Podano więc im do wypicia butelkę posłodzonego płynu. Grupa kontrolna dostawała lemoniadę ze słodzikiem, pozostali pili lemoniadę z dodatkiem cukru. Ci którzy faktycznie uzupełniali cukier lepiej poradzili sobie z zdaniem, które otrzymali. Podobne efekty przyniosło badanie poziomu agresji u ludzi grających w grę komputerową. Gra była tak skonstruowana, że po pewnym czasie zaczynała się robić arcytrudna, co wywoływało niezadowolenie wszystkich uczestników eksperymentu. Ci, którym przed rozpoczęciem gry pozwolono wypić napój z cukrem narzekali ale grali dalej, pozostali przeszli na komentarze w języku łacińskim (wersja podwórkowa), a nawet zaczęli okładać komputer pięściami.
Co z tym cukrem?!
Związek pomiędzy poziomem glukozy a samokontrolą dostrzegalny jest również w badaniach ludzi cierpiących na hipoglikemię. Osoby te mają większe trudności z koncentracją i kontrolowaniem negatywnych emocji. Glukoza powstająca we krwi po spożyciu cukru stanowi budulec neurotransmiterów. a te wpływają na regulację m.in. ciśnienia krwi i łączą się z nastojami, samopoczuciem i zachowaniami, mając duży wpływ na nasze stany emocjonalne. Dostarczenie tego paliwa do mózgu pozwoliło na podwyższenie poziomu samokontroli. Podobne konkluzje przyniosły eksperymenty przeprowadzone w 2007 roku przez Matthew Gailliota pokazały, że siła woli związana jest z poziomem glukozy w organizmie. Baumeister w swojej książce „Siła woli. Odkryjmy na nowo to, co w człowieku najpotężniejsze” zaleca by sięgać po produkty o nskim indeksie glikemicznym, takich jak warzywa, orzechy, część owoców (np. jabłka, jagody, gruszki), żółte sery, ryby, mięso i tzw. dobre tłuszcze. Nie zaleca się białego pieczywa, ziemniaków, białego ryżu i wszelkiego rodzaju słodkich przekąsek.
Cukier krzepi w szkole – czyli jak sobie radzić z cukrem i bez cukru
1. Nie zaczynaj dnia bez śniadania 🙂 Jeśli już na pierwszej lekcji twój mózg zostanie zmuszony do intensywnego wysiłku, to twoje zasoby woli (do nauki) szybko się wyczerpią
2. Masz kryzys? A sprawdzian (matura) już jutro? sięgnij po czekoladę 🙂 Pamiętaj jednak o jednym – dostarczony w ten sposób poziom glukozy nie wystarcza na długo. Zagryzanie wszystkich problemów cukrem spowoduje rozchwianie insulinowe w organizmie, a po pewnym czasie, kiedy staniesz na wagę z pewnością dostaniesz … zawału. Regularne posiłki i dostarczanie cukrów występujących w owocach to najlepszy sposób na utrzymanie twojego mózgu w długotrwałej formie. Zestaw ratunkowy (tabliczka czekolady) warto mieć jednak pod ręką.
3. Nie odchudzaj się, szczególnie stosując radykalne diety, w czasie poprzedzającym np. przygotowanie do matury: twoja silna wola będzie się wyczerpywać w codziennym, nieustannym i heroicznym boju z pokusami żywieniowymi. Może jej zabraknąć w starciu z pokusą odłożenia nauki na jutro (pojutrze).
4. Najprostsze metody są najczęściej najskuteczniejsze: jesteś zmęczony? odpocznij! Jeśli pracujesz intensywnie umysłowo, znajdź czas na naładowanie baterii poprzez ruch. Półgodzinny spacer, przejażdżka na rowerze, wizyta na basenie, pozwolą ci naładować opróżnione akumulatory i odzyskać siłę woli.
5. Sen uratuje cię przed cukrem. Badania wyraźnie pokazują, że zapotrzebowanie na cukier rośnie wraz z narastającym niedoborem snu. Organizm domaga się energii, by walczyć ze słabością. Najszybciej dostarcza się ją wraz ze słodkimi przekąskami. 3 stadia narastającego kryzysu? Chrapka na colę (cukier i kofeina), na słodycze (cukier w większej dawce), na czekoladę (cukier i ujawniający się w wyniku zmęczenia i stresu niedobór magnezu). Śpij. Ile? tyle, ile potrzebuje twój organizm. Dla jednego będzie to 8, dla drugiego 6 godzin snu. Nie ma uniwersalnego wzorca.
6. Pamiętaj o rzeczy chyba najważniejszej: droga do efektywnej nauki to nie (tylko) skuteczne metody. Mnemotechniki, kursy, aplikacje komputerowe, korepetycje nie pomogą, jeśli nie towarzyszyć będzie temu rozsądne i wyważone życie: odpowiednia zbilansowana dieta, ruch, kontakty z ludźmi (żywymi, nie awatarami w internecie), sen, rozwój duchowy – wszystkie te elementy tworzą homeostazę, niezbędną do trwałego rozwoju.
7. Twój mózg bardziej niż cukru potrzebuje tlenu – „nasz mózg, który choć stanowi zaledwie 2 proc. masy naszego ciała, zużywa aż 20 proc. tlenu i wykorzystuje jedną czwartą hemoglobiny” – podaje prof. Elkhonon Goldberg, neurobiolog i neuropsycholog, współautor książki „Fitness mózgu”. Pewnie już słyszałeś o „normie minimum”: pół godziny aktywności fizycznej dziennie, nawet jeśli ma to być zwykły spacer. Twój mózg będzie Ci za to wdzięczny!
8. Lust but not least – być może Baumeister się myli 😉 W 2014 r. przeprowadzono serie eksperymentów w 24 laboratoriach na całym świecie i tylko w 2 grupach testowych udało się powtórzyć efekt wyczerpywania się zasobów woli, uzyskany wcześniej przez Baumeistera. Oczywiście naukowcy kłócą się do dnia dzisiejszego, czy eksperyment został prawidłowo zaprojektowany, Baumeister jest nadal jednym z najczęściej cytowanych psychologów na świecie, a tobie i mnie pozostaje zdrowy rozsądek 🙂
Pozdrawiam
Rafał Wójcik
Pan Tikczer
Bibliografia:
Baumeister F. R., Tierney J., Siła woli. Odkryjmy na nowo to, co w człowieku najpotężniejsze, Wydawnictwo Media Rodzina, 2013. O roli cukru s. 58 i nn.
O kontrowersjach związanych z koncepcją Baumeistera:
Podobne posty
